Osiągnięcia Zakładu Oceny Sprzętu Rolniczego w Tyliczu
w 30-leciu swego istnienia do roku 1990

Zakład  rozpoczął swą działalność na terenie Ziemi Sądeckiej w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych jako Stacja Oceny Sprzętu Rolniczego (SOSR) z siedzibą w Państwowym Ośrodku Maszynowym w Krynicy.

Początkowo podporządkowany był organizacyjnie bezpośrednio Departamentowi Techniki Ministerstwa Rolnictwa, a od kwietnia 1971 roku zintegrowany został w Instytutem Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa i od tego czasu stał się jednym z Terenowych Zakładów Naukowo-Badawczych pod nazwą Zakład Oceny Sprzętu Rolniczego (ZOSR).

Zakład specjalizował się głównie w problematyce właściwego umaszynowienia procesów produkcyjnych we wszystkich sektorach rolnictwa pod i górskiego oraz wykonywał ponadto badania kwalifikacyjne ciągników i maszyn rolniczych ogólnego przeznaczenia (krajowe i wzorce zagraniczne) określając ich przydatność do pracy na obszarach o urozmaiconej rzeźbie terenu.

W pierwszym okresie 13-tu lat działalności (b. SOSR przy POM Krynica) Zakład bez kompletnego zaplecza badawczego, mając do dyspozycji skąpą liczebnie kadrę naukowo-techniczną, poza typowymi badaniami testacyjnymi:

• opracował antyerozyjną technologię upraw stromizn górskich metodą ciągu linowego, aktualnie stosowaną jeszcze przez Instytut Budowy Dróg i Mostów podczas zagospodarowywania stromych poboczy, skarp i wyrobisk;
• skonstruował i wykonał w metalu wciągarki linowo-bębnowe typu WLZ-1 i 3 dostosowane do zawieszania ich na standardowych ciągnikach rolniczych klasy 0,6 do 0,9 T (opatentowane) oraz górską wielostronną ramę nośną GWRN-64 wraz z zestawem antyerozyjnych specjalistycznych maszyn górskich (6 asortymentów), które również stosowane są nadal w pracach związanych z zagospodarowaniem stromych poboczy dróg, szczególnie szybkiego ruchu.

Za wkład pracy w rozwój techniki rolniczej Zakład (SOSR) otrzymał w 1964 r. Nagrodę Ministra Rolnictwa.

 Warunki pracy uległy radykalnej zmianie od drugiej połowy 1973 r., kiedy to ZOSR przeprowadził się do nowo wybudowanego obiektu naukowo-badawczego w Tyliczu-Bradowcu.

Od tej daty Zakład dysponuje odpowiednio dostosowanym i wyposażonym do pracy badawczej i dydaktycznej zapleczem pomieszczeniowo-poligonowym oprzyrządowanym w nowoczesne stanowiska badawcze oraz sprzęt kontrolno-pomiarowy.

Przyjmując ten przedział czasowy do najważniejszych osiągnięć naukowo-badawczych i konstrukcyjno-wdrożeniowych należy:

• zaprojektowanie, skonstruowanie i wykonanie zgodnie z normami OECD trzech jedynych w tym czasie w kraju stanowisk badawczych zezwalających na określenie właściwości dynamicznych i statycznych kabin oraz ram ochronnych ciągników rolniczych oraz ich ocenę kształtu w warunkach naturalnego wywrotu na stromiznach; zaprojektowanie, zbudowanie i wykonanie oryginalnego kołowego toru badań przyspieszonych pojazdów roboczych, którego cykle pracy były zaprojektowane i zdalnie sterowane ze specjalnej kabiny lub z ciągnika bezzałogowego;
• zaprojektowanie i skonstruowanie jedynego w kraju kompleksowego stanowiska badań hydraulicznych, oryginalnego w swojej prostocie i technologii badawczej;
• zaprojektowanie, skonstruowanie i zbudowanie w pełni zautomatyzowanego stanowiska do badań kompleksowych elektryzatorów i odbiorników elektrycznych małych mocy, zezwalających na prowadzenie procesów badawczych w pełnym cyklu technologicznym;
• zaprojektowanie, skonstruowanie i zbudowanie stanowiska stacjonarno-przenośnego do badań silników elektrycznych jedno, dwu i trzyfazowych wraz z kabiną klimatyczną.
• zaprojektowanie i wykonanie samojezdnego laboratorium pomiarowego na bazie samochodu GAZ

Ponadto zaprojektowano, skonstruowano i zbudowano cały szereg pomocniczych urządzeń badawczych, jak: stanowisko do badań urządzeń elektrycznych na bryzgo i wodoszczelność, stanowisko równowagi poprzecznej i podłużnej agregatów ciągników, itd.

Za opracowanie i wdrożenie ww. nowoczesnych urządzeń i stanowisk badawczych Zespół Autorski uhonorowany został w 1977 r. Nagrodą Ministra Rolnictwa II stopnia.

Do kolejnych osiągnięć naukowo-badawczych i konstrukcyjno-wdrożeniowych zaliczyć należy :

•   opracowanie i szerokie rozpowszechnianie Górskiego Systemu Maszyn Rolniczych, w którym w sposób kompleksowy przedstawiono specyfikę oraz warunki zagospodarowania ziem górskich, granice stosowalności standardowego parku traktorowo-maszynowego oraz zawarto Karty Wymagań agro- i zootechnicznych, jak również i wytyczne oraz założenia konstrukcyjne dla producentów środków energetyczno-maszynowych w kraju;
• opracowano założenia konstrukcyjne oraz uproszczoną dokumentację techniczną dla górskiego wielozadaniowego transportera rolniczego (FMŻ Płock oraz FSC Starachowice) oraz jego wyposażenia technologicznego (6 asortymentów) dla zakładów przemysłu kluczowego;
• zaprojektowano i skonstruowano zestaw technologiczny do zbioru, pielęgnacji i transportu zielonek (7 asortymentów) z górskich paszowisk dostosowanych do zakupionych w Szwajcarii transporterów rolniczych Firmy RAPID.

Od 1980 roku Zakład był Koordynatorem i realizatorem problemu węzłowego w części 09.8.2. pt.: Doskonalenie mechanizacji prac na terenach pod i górskich, który obejmował 3 cele cząstkowe (zadania zbiorcze): mechanizację produkcji i zbioru pasz zielonych, prac transportowych i procesów w chowie bydła i owiec (ogółem 38 zadań szczegółowych). Współrealizatorami zadań szczegółowych były również ośrodki akademickie: AR Kraków (1 zadanie), AR Rzeszów Filia RA Kraków (1 zadanie) oraz AR Wrocław (5 zadań).

Do najważniejszych zakończonych zadań szczegółowych realizowanych przez Zakład w ramach podproblemu zaliczyć można:

• opracowanie zestawu technologicznego do zbioru, pielęgnacji i transportu skoszonej masy świeżej, przewiędniętej i suchej z pod i górskich użytków zielonych z określeniem przeznaczenia użytkowego poszczególnych składników wyposażenia technicznego wraz z podaniem granic ich stosowalności w poszczególnych strefach trudności;
• zaprojektowanie, skonstruowanie i wykonanie z zachowaniem warunków pełnej unifikacji zespołów i części pochodzących z krajowego przemysłu maszynowego oraz przebadanie samobieżnych kosiarek, przetrząsaczo-zgrabiarek SSE 4K2, co stanowiło novum w krajowym przemyśle maszyn rolniczych. Produkcję zlokalizowano umową wdrożeniową w POM Olszanica, woj. krośnieńskie;
• zaprojektowanie, skonstruowanie i wykonanie w metalu modelu funkcjonalnego 1-osiowego górskiego nośnika technologicznego (podwozia) oraz jego wyposażenia złożonego z 6 asortymentów, a mianowicie: naczepy samozbierającej 2,0 T, rozrzutnika obornika 2,0 T, rozsiewacza wapna 2,0 T, nadwozia asenizacyjnego z kompletnym osprzętem 2000 l, opryskiwacza ogólnego przeznaczenia 2000 l, przyczepy-wywrotki 2,0 T.   Wielozadaniowy zestaw technologiczny stanowił najbardziej materiałooszczędny system maszyn dla terenów mocno urzeźbionych i przystosowany do współpracy z ciągnikami rolniczymi klasy 0,6 do 0,9 T. Modele wdrożone zostały we współpracy z PIMR Poznań do produkcji w Państwowych Ośrodkach Maszynowych regionu poznańskiego.
• opracowanie, skonstruowanie i wykonanie modeli funkcjonalnych urządzeń technicznych służących do mechanizacji obsługi stada zwierząt i zapewniających równocześnie nowoczesną organizację cyklów produkcji alkierzowego lub pastwiskowego chowu bydła i owiec, a mianowicie: zestawu urządzeń do zabiegów zoo-weterynaryjnych dla owiec (6 składników z myjnią) o przepustowości w zależności od dokonywanego zabiegu 200÷1200 sztuk na godzinę, bydła o przepustowości analogicznej 50÷700 sztuk na godzinę, wagi przewoźnej dla zwierząt o przepustowości 40÷60 sztuk na godzinę, przenośnego pastwiskowego magazynu NPK o możliwości składowania 90 ton masy, zestawu urządzeń do grodzenia i zagospodarowania paszowisk górskich (koszary, korytowe poidła pastwiskowe, włóki zgrzebła do pielęgnacji runi łąkowej, przewoźne kompletne zestawy elektrycznego ogrodzenia pastwisk, dojarnia dla owiec), całość wdrożona w IMUZ Jaworki.

Produkcję poszczególnych urządzeń zlokalizowano w POM Limanowa wiążąc się z nim umowami wdrożeniowymi.

Zakład realizując zadania podproblemu węzłowego 09.8.2 był inspiratorem postępowych, materiałooszczędnych konstrukcji, nowych technologii oraz racjonalnych metod pracy w oparciu o właściwe umaszynowienie rolniczych obszarów gór i pogórza.

W latach 1986 1990 i kontynuując w 1991 r. Zakład w Krynicy oprócz standardowej atestacji maszyn i urządzeń rolniczych realizował tematykę badawczo-rozwojową związaną z mechanizacją rolnictwa w górach współpracując w Centralnych Programach Badawczo-Rozwojowych z następującymi jednostkami naukowo-badawczymi:

• Przemysłowym Instytutem Maszyn Rolniczych w Poznaniu CPBR 10.9,

• Akademią Rolniczą w Krakowie CPBR 10.20,

• Instytutem Zootechniki w Krakowie CPBR 10

W toku realizacji tej tematyki Zakład uzyskał znaczące w skali kraju sukcesy, efektem których było przedstawienie przemysłowi gotowych rozwiązań maszyn i urządzeń służących do produkcji rolniczej w górach. Rozwiązania te prezentowano z powodzeniem na Targach Rolno-Przemysłowych POLAGRA w 1978, 1988 i 1989 roku.

Ze znaczących prac typu badawczo-wdrożeniowego, związanych z doskonaleniem metod mechanizacji prac w górach wymienić należy:

1. Organizację i wdrożenie metod wspólnego użytkowania specjalistycznych maszyn górskich w zespołach rolników przy użyciu zestawów maszynowych górskich jednoosiowych nośników technologicznych NG-2 idei konstrukcyjnej ZOSR Krynica.
2. Organizację i wdrożenie pierwszego w regionie górskiego Rzemieślniczego Punktu Świadczenia Usług Mechanizacyjnych w oparciu o wymienione powyżej maszyny zestawu NG-2 i wybrane maszyny specjalistyczne.
3. Opracowanie linii technologicznych maszyn i urządzeń do produkcji siana w górach przy zastosowaniu kryteriów energochłonności skumulowanej.
4. Opracowanie projektu wyposażenia w środki techniczne do mechanizacji produkcji zwierzęcej w górskich gospodarstwach hodowlanych.
5. Opracowanie wytycznych projektowania i budowy nowoczesnych instalacji elektrycznych w rolniczych obiektach produkcyjnych w rejonach górzystych woj. nowosądeckiego.
6. Wdrożenie kompleksowej technologii zbioru i konserwacji siana w górach przy użyciu trakcji ciągnikowej, a mianowicie: górskiej wersji ciągnika URSUS MF 255 4K4, kosiarki rotacyjnej z jednocześnie pracującym roztrząsaczem pokosów, przetrząsaczo-zgrabiarki taśmowo-palcowej, górskiej przyczepy samozbierającej o pojemności 18,5 m³, dmuchawy rzutnika oraz suszarni poddachowej z wentylatorem i przyściennym kolektorem słonecznym.

W ramach problemu 10,20 pt.: Doskonalenie maszyn i techniki zbioru pasz z górskich użytków zielonych opracowano w Zakładzie koncepcję konstrukcyjną górskiego zestawu maszynowego składającego się z:

• oryginalnej w kraju konstrukcji samobieżnego nośnika górskiego HARNAŚ, którego produkcję przygotowano w FSR POLMO Złotów;
• kosiarki czołowej bezpalcowej KBC-2,1 przeznaczonej do agregatowania czołowego (konstrukcja ZOSR Krynica);
• alternatywnego rozwiązania kosiarki czołowej rotacyjnej KRC-2,0 (konstrukcja PIMR + ZOSR);
• ostrzarki do listew nożowych kosiarek (konstr. ZOSR);
• przetrząsaczo-zgrabiarki taśmowo-palcowej (adaptacja ZOSR);
• przetrząsacza karuzelowego dwuwirnikowego (konstr. IBMER);
• widłowej spycharki ładowarki czołowej (konstr. IBMER);
• przyczepy samozbierającej S013 prod. FMR w Opalenicy (adaptacja);
• zestawu maszynowego jednoosiowego podwozia NG-1 z wymiennymi maszynami nadwoziami: wywrotką, cysterną asenizacyjną, rozrzutnikiem obornika, rozsiewacza nawozów NPK (adaptacja konstrukcji PIMR).

W ramach CPBR 10.15 wykonano i wdrożono do praktyki gospodarstw hodowlanych (ferm) oryginalny w kraju zestaw urządzeń do separacji gnojowicy bydlęcej i świńskiej łącznie z niezbędną instalacją i opracowano metody kompleksowego zagospodarowania rolniczego frakcji płynnej i stałej.

W ostatnich latach szczególny nacisk położono na działalność wdrożeniowo-upowszechnieniową. Zorganizowano Regionalny Ośrodek Doradztwa Techniczno-Organizacyjnego w zakresie mechanizacji górskich gospodarstw indywidualnych z perspektywą rozszerzenia działalności w nowo wybudowanym zapleczu noclegowo-wykładowym (Remont i rozbudowa Zakładu były realizowane m. innymi pod tym kątem).

Stałą tematykę doradczą i szkoleniową rozwinięto praktycznie w gminach Krynica i Muszyna w konkretnych zadaniach wdrożeniowo-upowszechnieniowych, takich jak:

• dobór maszyn i urządzeń do konserwacji pasz trawiastych w postaci  i kiszonki (organizacja zakupu maszyn, projektowanie i budowa silosów przejazdowych);
• budowa suszarni w pomieszczeniach gospodarczych z zastosowaniem i kolektorów słonecznych (dachowych i przyściennych) do ogrzewania czynnika suszącego;
•   wdrażanie nowych urządzeń do automatyzacji pracy suszarni;
• projektowanie i wdrażanie technologii utylizacji odchodów zwierzęcych w gospodarstwach hodowlanych w regionach podgórskich (bielsko-bialskie);
• propagowanie w regionie mechanizacji wielkostadnego chowu kóz.

Przedstawioną wyżej tematykę badawczo-rozwojową i wdrożeniową Zakładu realizowała ośmioosobowa kadra inżynieryjno-techniczna z wieloletnim doświadczeniem, w tym jeden samodzielny pracownik nauki pod kierownictwem doc. dr inż. Mariana Żernickiego (1963÷1985 r.) oraz dr inż. Andrzeja Jucherskiego od 1995r.